Door Hanna
De strijd voor homorechten heeft in Frankrijk een ander parcours afgelegd dan in de VS. Toch had ook Frankrijk zijn eigen Stonewall. Zo’n moment waarop een grotendeels onzichtbare, ondergrondse sociale beweging opeens tevoorschijn springt en haar emancipatiestrijd in een stroomversnelling komt. Doorgaan met het lezen van “Queer voorouders: het FHAR en de Gazolines”
door Hanna
De laatste jaren is er veel aandacht voor transgender mensen. Die aandacht lijkt uit de lucht te komen vallen, net als de stijgende aantallen trans mensen die uit de kast komen. Het is soms alsof zich, binnen een paar jaar, een bliksemsnel emancipatieproces voltrekt. Maar dat is schijn. De juridische, medische en sociale verworvenheden van trans mensen zijn de uitkomst van een veel langer emancipatieproces, dat kort na de Tweede Wereldoorlog is begonnen. Doorgaan met het lezen van “Een Nederlandse transgender geschiedenis”
door Hanna
Op een dag in september 2017, toen ik op bezoek was in Berlijn en het weer onverwachts zonnig bleek, besloot ik een wandeling in het park Tiergarten te maken. Ik liep vanaf het Bundeskanzleramt (het werkpaleis van Angela Merkel) langs de Spree in westelijke richting en kwam, vlak nadat ik het Haus der Kulturen der Welt gepasseerd was, een onopvallende roestbruine gedenkzuil tegen. De zuil herinnerde aan een gebouw dat op een steenworp afstand had gestaan en dat de geallieerde bommen niet heeft overleefd: het Institut für Sexualwissenschaft. De naam is bedrieglijk. Het gaat om veel meer dan een wetenschappelijk instituut. De in 1919 opgerichte onderzoeksinstelling, gevestigd in een statige villa in Tiergarten, was een plek waar in de jaren twintig revolutionaire socialisten in het geheim konden samenkomen, een plek waar homoseksuele intellectuelen hun beginnende emancipatiestrijd coördineerden en het was de plek waar voor het eerst in de geschiedenis trans mensen de medische zorg konden krijgen die ze nodig hadden.
Welkom bij Throwback Thursday, waarbij we op donderdagen telkens terugblikken naar oudere teksten op deze blog die nieuwe aandacht verdienen. Vandaag is het artikel “Van Golven naar een Overstroming” aan de beurt dat bijna exact 7 jaar geleden werd gepubliceerd. Deze tekst heeft niks te maken met de recente overstromingen in België, maar hoopt inspiratie en kracht te geven aan de huidige feministische beweging die sinds kort begonnen is aan haar vierde golf. Om te streven naar een mooie feministische toekomst is het nodig om eerst te kijken naar ons verleden en te leren van onze geschiedenis en daar hoopt dit artikel aan bij te dragen. De tekst is ondertussen een veelgelezen klassieker geworden – zowel op deze blog, als in het eerste nummer van het Tweede Sekse Op Papier zine en in Engelse versie in het Same Heartbeats zine – en we graven hem graag nog eens voor jullie op. Veel leesplezier:
One step forward, five steps back.
We tell the truth they turn up the laugh track.
Feminists we’re calling you.
Please report to the front desk.
— Le Tigre “F.Y.R.” [1]
Wanneer we het hebben over de evolutie van het westers feminisme doorheen de tijd wordt er vaak gesproken over “golven”. Deze golven zijn bepaalde periodes met een verhoogde feministische strijd [2], die meestal de vorm van een massabeweging aanneemt. Tussen en na de golven is er een terugval van (zichtbaar) massa-activisme en een terugkeer naar meer conservatieve en patriarchale waarden waarbij feministische ideeën als onnodig, extreem, voorbij, belachelijk en/of uncool worden afgeschilderd. Dit noemt men een “backlash”[3]. Toch is spreken in golven en cycli ook problematisch, beperkend en simplistisch omdat het suggereert dat er tussen de golven geen feministes [4] actief waren, wat uiteraard onjuist is. Het denken in feministische golven is dus eerder een constructie om de maatschappelijke tendensen wat betreft vrouwenstrijd makkelijker te kunnen vatten, maar de realiteit is complexer.[5] Ook geldt deze beschrijving van feministische geschiedenis bijna uitsluitend voor westerse landen en kan de strijd voor vrouwenbevrijding in andere gebieden volledig anders (en niet gelijktijdig) verlopen, wat vaak vergeten of genegeerd wordt.
It should first be understood that lesbianism, like male homosexuality, is a category of behavior possible only in a sexist society characterized by rigid sex roles and dominated by male supremacy. Those sex roles dehumanize women (…)
Deze tekst, gepubliceerd in 1970, was een manifest van de Radicalesbians, een invloedrijke radicale feministische groep in de VS. In de jaren zeventig sloeg de tekst in als een bom. Nu, 45 jaar later, is dit nog steeds superinteressant om te lezen. De manier waarop er hier voorbij primitieve noties van gender, seksualiteit en menselijkheid wordt gekeken is boeiend en zeker niet voorbijgestreefd – maar een bespreking komt later wel. Without further ado:
–
What is a lesbian? A lesbian is the rage of all women condensed to the point of explosion. She is the woman who, often beginning at an extremely early age, acts in accordance with her inner compulsion to be a more complete and freer human being than her society – perhaps then, but certainly later – cares to allow her. These needs and actions, over a period of years, bring her into painful conflict with people, situations, the accepted ways of thinking, feeling and behaving, until she is in a state of continual war with everything around her, and usually with her self. She may not be fully conscious of the political implications of what for her began as personal necessity, but on some level she has not been able to accept the limitations and oppression laid on her by the most basic role of her society–the female role. Doorgaan met het lezen van “The woman-identified woman”
door Debby Van Linden
Bij de Egyptische bevolking werd ze ‘Noet’ genoemd, met Isis als haar dochter, de Incacultuur spreekt dan weer van ‘Pacha Mama’, wij noemen ze ‘Moeder Aarde’ of ‘Moeder Natuur’, in de christelijke religie wordt ze weerspiegeld door Anna, moeder van Maria en grootmoeder van Jezus en de Griekse cultuur sprak van ‘Gaia’. In wetenschappelijke kringen wordt haar bestaan als ‘onwaarschijnlijk’ bestempeld en de daaraan verbonden hypothese over het bestaan van vroege matriarchaten ontkend. Archeologische vondsten van talloze vrouwenbeeldjes worden als ‘seksgodinnen’ en ‘Venussen’ afgedaan.
Vrouwenkringen, sommige feministische milieus, heksengroeperingen, Turkse musea en een groepje archeologen hangen een andere visie aan: zij refereren naar opgravingen, hedendaagse matriarchale/matrilineaire culturen en volksgebruiken om hun overtuiging kracht bij te zetten. Twee bekende namen die deze visie archeologisch documenteren zijn Marija Gimbutas en James Mellaert: waar Gimbutas ettelijke vreedzame culturen met vrouwenbeeldjes op kaart zette, toonde Mellaart in het Turkse Catal Hüyük een tempel in vrouwenlichaamvorm aan.
Wil je graag een feministische actie organiseren, maar ontbreekt het je aan ideeën? Hier enkele voorbeelden ter inspiratie om zelf iets op poten te zetten: 🙂
Pussy Riot ken je waarschijnlijk al, maar ze konden in dit lijstje niet ontbreken. Punkmuziek is hun actiemiddel, maar ze zien zichzelf eerder als activistes en kunstenaressen dan als muzikanten. Hun songteksten zijn heel politiek, feministisch en kritisch over het huidige regime in Rusland. Ze treden onaangekondigd en onaangevraagd op op publieke plaatsen en maken filmpjes van de optredens die ze op youtube plaatsen. Door hun kleurige jurkjes, kousen en bivakmutsen vallen ze op en trekken ze de aandacht. Die bivakmutsen dragen ook bij tot de anonimiteit van de leden van Pussy Riot. Niet alleen gaat de aandacht zo naar de groep en hun boodschap i.p.v. naar individuele leden, maar ook voor hun eigen veiligheid is dit noodzakelijk. Na de arrestaties, gevangenisstraf en nu gelukkig de vrijlating van 3 leden van Pussy Riot is duidelijk geworden waarom het zo belangrijk is/was om anoniem te blijven. De 3 zijn tot rebelse “sterren” van de westerse sensatiemedia gebombardeerd en riskeren verdere repressie in Rusland.
Doorgaan met het lezen van “Inspirerende feministische acties van vroeger en nu – deel 1”
Zaterdag 23 november 2013 in Amazone, Brussel
November lijkt echt de queer-feministische maand in Brussel. Als je naar feministische/LGBTQ films, feestjes, workshops, lezingen of optredens wil gaan, dan is Brussel op dat moment the place to be. Pink Screens (queer filmfestival), Van Alle Genders Thuis (trans/intergenderfestival door Genres Pluriels) en L-Week (dat nu L-festival heet) zijn een jaarlijkse traditie geworden in november. Al deze festivals duren een week of langer, dus je kunt echt voor een maand in Brussel verblijven en bijna elke dag iets leuks/interessants doen. Het is alsof je een maand lang naar een ladyfest gaat.
Ik moet toegeven dat ik zelf wel weinig geprofiteerd heb van al die festivals dit jaar. Maar een activiteit waar ik wel naartoe MOEST gaan was een colloquium over de strijd van lesbiennes en feministes dat op het programma stond van het L-festival. De thema’s en enkele vriendinnetjes als spreeksters gaven de doorslag. De meeste lezingen waren in het Frans, dus vergeef uw verslaggeefster als ze niet alles heeft verstaan.
Doorgaan met het lezen van “Verslag – De lesbiennes komen er voor uit! (colloquium L-Festival)”
Zijn er geen Grote Kunstenaressen in de Westerse Geschiedenis? [1] Of worden ze verzwegen? Zijn de enige vrouwen die iets met kunst te maken hebben of hadden de naaktmodellen en muzen die afgebeeld zijn in de schilderijen en beelden? [2] Was kunst door vrouwen gemaakt per definitie “craft” [3], een als minderwaardig beschouwde ambacht, handwerk of decoratie? Hoe zit het met kunst gemaakt door zwarte vrouwen en migrantes en met niet-westerse kunst?
Sinds de tweede feministische golf begonnen verschillende feministische kunsthistorici, kunsttheoretici en onderzoeksters vrouwelijke kunstenaressen uit de voorbije eeuwen figuurlijk op te graven en te herontdekken. Want ja, vrouwen die kunst maken hebben wel degelijk bestaan. Sommigen waren zelfs heel succesvol in hun tijd, ondanks het feit dat vrouwen het in de maatschappij en in de kunstwereld veel moeilijker hadden en nauwelijks kansen kregen om kunst te maken en te tonen. Door de patriarchale geschiedschrijving zijn deze kunstenaressen ook nog eens uit het door mannen gedomineerde en geschreven canon verdwenen. Zo zijn ze uit onze collectieve geheugens gewist en vergeten. Daarom blijft het nodig om over deze kunstenaressen te leren en te lezen en vandaar deze blogtekst. Blanke mannen hebben steeds kunstgeschiedenis geschreven, van Vasari tot nu. Dit had tot gevolg dat enkel de blanke mannelijke blik gold en alleen de blanke mannelijke stem gehoord werd. Gelukkig begon dit wat te veranderen sinds de tweede feministische golf, maar een kritische feministische stem blijft noodzakelijk om genderevenwicht te eisen.
In de vorige eeuwen – en waarschijnlijk nu nog – worden kunstenaressen geacht de regels, stijl, concepten en stromingen van hun blanke mannelijke collega’s te volgen. Als ze niet in het hokje van door mannen bepaalde kunst passen, worden ze niet aanvaard. Veel succesvolle kunstenaressen in de voorbije eeuwen slaagden er dan ook goed in om “mannelijke” kunst te maken. Daarvoor werden ze geprezen, want ja, “mannelijke” kunst was “echte” kunst (en werd/wordt gewoon “kunst” genoemd). Dit leidde ook tot vergissingen van kunsthistorici die de werken van deze kunstenaressen later toeschreven aan mannelijke tijdgenoten (zoals bij Judith Leyster, van wie eerst gedacht werd dat bepaalde van haar schilderijen van de hand van Frans Hals waren, eveneens actief in de 17de eeuw in Nederland).
Doorgaan met het lezen van “Gender en kunst 1: vergeten vrouwen in de kunstgeschiedenis”
Boeken en historische documenten komen goed van pas als je bijvoorbeeld onderzoek wil doen naar feministische groepen of over feministische theorie wil schrijven voor een blog zoals deze. Tikara en ik duiken graag in feministische archieven en bibliotheken. We zijn dol op boeken en oude documenten en leren graag bij over de feministische groepen en activistes die ons zijn voorgegaan. Enkele van de archieven en bibliotheken op mijn verlanglijstje heb ik al bezocht zoals RoSa, AVG-Carhif, Amazone en de infotheek in Gent en Leuven. Ook op internet is er veel informatie te vinden. Veel oude teksten en foto’s zijn ondertussen gedigitaliseerd.
Hieronder vind je een lijst van feministische archieven en bibliotheken, sommigen digitaal en anderen met een voordeur en boekenrekken. Als je dus iets wil lezen of schrijven i.v.m. feminisme, dan kan het zeker helpen om deze documentatiecentra en websites te raadplegen.
Archieven en bibliotheken
Aletta (vroeger IIAV): Instituut voor Vrouwengeschiedenis in Amsterdam, pas hernoemd naar Aletta Jacobs en met een gloednieuwe website.
Amazone: Gebouw in Brussel waarin veel feministische organisaties huizen. Amazone zelf heeft een eigen documentatiecentrum met eerder recent materiaal.
De Tweede Sekse Voorbij 