“Deus ex machina”: deus non habet vaginam

De vrouw weer eens op haar plaats gezet: aan de haard, of in een mannelijke bedstee.

Het literaire tijdschrift Deus ex machina bracht een speciaal nummer uit, waarin ‘vrouwen het hoogste woord voeren’ (er zijn ook bijdragen van mannelijke auteurs). Gezien de geringe aandacht die doorgaans aan vrouwelijke literartistes besteed wordt, is zo’n initiatief toe te juichen (spoiler: wacht nog eventjes met het bovenhalen van die loftrompet).

Ter gelegenheid van de speciale uitgave is de titel gewijzigd in Deus ex vagina (alarmbel). Daar is vast over nagedacht, maar mijn wenkbrauwen schieten er alvast de hoogte van in. Zowel letterlijke als figuurlijke vertaling zijn weinig literair noch vrouwverheerlijkend. God (m) uit een vagina (v)? Een redding uit een vastzittende situatie, door het vrouwelijke geslachtsorgaan (in plaats van ‘als door een goddelijke interventie’)? Het vrouwelijke literaire overwicht in het nummer belichten door ‘vagina’ in de titel te plaatsen, daar is vast een hoop creatieve brainstorming aan te pas gekomen…

Maar oké, ik laat de titel voor wat ze is. De uitgave is in twee verdeeld: een ‘serieus’ deel en een ‘speels’ deel (schellere alarmbel), met afzonderlijke covers. Het serieuze deel is veelbelovend, daar ga ik straks op in.

Eerst het ‘speelse deel’ even onder de loep nemen. Mijn aanvankelijke gejuich verstomde bij het lezen van de inleiding. Enkele fragmenten hieruit blazen de behoorlijk overkomende inhoud als een kaartenhuis van tafel. Ik citeer: “Deus ex Machina verleidt als op een bal masqué en wordt Deus ex Vagina, een literair damesblad voor de spelende vrouw. Vrouwen van vandaag willen zich niet in een keurslijf laten dwingen door maatschappelijke conventies en vinden het leuk te experimenteren met verschillende rollen. De hedendaagse vrouw is niet enkel Madonna en Hoer, maar ook Coquette, Muurbloempje, Allumeuse, Duivelin, Keukenmeisje, Literair Wijf, Femme Fatale of Sirene.” (oorverdovend loeiende alarmbel, onmiddellijke evacuatie genoodzaakt!!)

Damesblad?! Spelende vrouw? Keukenmeisje?! Hoer?! Madonna?! God verhoede het dat vrouwen serieus genomen worden in de “L”iteratuur! Laten we ze vooral betuttelen, en reduceren tot een voorwerp uit weinig geïnspireerde mannelijke fantasieën (zoals in zowat de rest van de maatschappij). Snoer ze de mond, zodat ze – o wee, hoor ik daar enkele knieën bibberen? – geen bedreiging vormen voor het mannelijke ego!

Let op het gebruik van hoofdletters in de tekst: “De Madonna” – o, knieval, “De Hoer” – o, bewonderende uitroepen. De goede, hedendaagsche vrouw is niet alléén dat, maar veel meer. Noem uzelf een hoer, zo u wil, maar niet mij, niet een vrouw, niet de vrouw.

Mannen en feminisme

Mannen.

Hoe zit het nu met die mannen, wat moeten feministes daar eigenlijk mee? Ze allemaal in de soep draaien, of verwelkomen als bondgenoten? Zijn het Trojaanse paarden in de beweging, slapen we met de vijand als we hetero zijn, zijn feministes mannenhaatsters, moeten we voorbij gender kijken, en naar wat dan wel? Is het een slecht teken dat mannen de opnamestudio’s van M!LF nog niet in brand hebben gestoken omwille van misdaden tegen de mensheid?

En, even serieus nu: wat is de rol van mannen in de feministische beweging? Wat zou die kunnen zijn? Wat is de kijk van feministes op mannen als mensen, als groep, als mogelijke bondgenoten?

1. Inleiding
2. Wat is feminisme
3. Mannen verwelkomen in de beweging
4. Wat kunnen mannen doen – hoe kan je als man een nuttige bondgenoot zijn?
5. Misbruik van feminisme
6. Enkele praktische problemen met mannen in de beweging
7. Enkele nuttige organisaties, websites, teksten

Met dank aan rebelsister voor de vele suggesties.

1. Inleiding

As I watched guys trying to prove their fantasy of manhood–by doing dirt to women, making fun of queers, putting down people of other religions and races–I realized they were doing something really negative to me too, because their fear and hatred of everything “nonmanly” was killing off something in me that I valued.

That’s why I feel a connection to feminism. I want a humanity that is not measured against the cult of masculinity. I want a selfhood that does not reject fine parts of myself just because they are not “manly.” I want courage to confront the things men have done in the world that are damaging to women and that are also leaving no safe space for the self I hope to be.

—John Stoltenberg, Why I Stopped Trying to be a Real Man

In deze tekst ga ik wat nadenken / vaststellen / filosoferen over mannen en feminisme. Ik denk dat het voor iedereen duidelijk is dat mannen vandaag de dag niet zo’n grote rol spelen in de feministische beweging. Alle mensen hebben een rol te spelen voor onze bevrijding uit seksistische onderdrukking maar ik ga ook dieper ingaan op enkele belangrijke misvattingen omtrent mannen en feminisme die volgens mij een goed begrip van het probleem tegengaan. Aan alle mannen die serieus werk willen verrichten tegen seksisme: jullie zijn welkom – kijk zeker ook eens achteraan dit artikel voor enkele nuttige websites, organisaties en tips.

Ik ga in deze tekst niet op alle aspecten in, ik pretendeer geen volledigheid, ik voel wel al een deel twee aankomen :-). Bijvoorbeeld over gender, essentialisme, vrouwenruimtes, transgender personen en feminisme en mijn persoonlijke ervaringen met mannen en feminisme ga ik later nog schrijven. In deze tekst geef ik tips en een mogelijk feministisch pad om te bewandelen voor mannen – alle suggesties zijn welkom om dit aan te vullen.

Voor een inleiding over seksisme / patriarchaat / genderrollen, klik hier (kan nodig zijn om onderstaande tekst goed te kunnen volgen). Ik beschouw seksisme als een systeem van onderdrukking, dat wil zeggen o.a. dat mannen als groep daar privileges uit halen die vrouwen als groep niet hebben, maar eveneens dat alle mensen minder zijn onder dat systeem dan we zouden kunnen zijn. En de praktijk is nog wat complexer: mensen zijn op vele manieren bevoordeeld / benadeeld in deze wereld, vandaar ook het nut van kruispuntdenken. Feminisme is dan ruwweg de beweging tegen die seksistische onderdrukking (maar klik hier voor meer…)

Waarom feministes geen gevoel voor humor hebben

Hoe vaak gebeurt het niet: iemand maakt een grapje over weer een vrouw aan het stuur, over de concentratie van het mannelijke denkvermogen in een welbepaald orgaan, over een blonde vrouw, tipp-ex en een computerscherm, en ga zo maar door.

DIY: seksistische reclame bashing in 5 simpele stappen

Stap 1. Spot seksistische reclame. Makkelijk. Open je ogen, en bemerk het onmiddellijk optredende gekrul van je tenen bij het overspoeld worden door stereotyperende, genderspecifiek onvriendelijke / kwetsende / vernederende / beledigende reclamebeelden en -teksten op affiches, flyers, websites, tv, in tijdschriften, de bioscoop, op de radio,… (nvdr: wat affiches en flyers betreft, kan enkel opgetreden worden tegen ‘officiële’ reclamecampagnes, dus niet tegen gewoon ergens aangeplakte affiches enz. Maar leve het communicatietijdperk! Wat geafficheerd en geflyerd wordt, is vast ook wel ergens op een Belgische website te vinden, waar je wel iets aan kan doen. O ja, op Facebook kan je seksistische afbeeldingen, evenementen,… rapporteren, zodat ze verwijderd worden).

Stap 2. Bemachtig een specimen. Verzamel een voorbeeldexemplaar, in papieren of elektronische vorm, om dit als bewijsmateriaal te gebruiken. Voel je daarna volledig vrij overige exemplaren op te sporen, van de muur te rukken, te bekleden met sensibiliserende slagzinnen, of ze anderszins nuttig aan te wenden (ik denk hierbij spontaan aan een affiche, een adverteerder of verantwoordelijke uitgever, en een plaats waar de zon doorgaans niet schijnt).

Radicaal feminisme – een inleiding

Prison: swinging solo (c) Julia Rice

Dit is het tweede deel van een reeks op deze blog over verschillende soorten feminisme. De eerste in de reeks was anarcha-feminisme; er zullen nog vele andere stromingen aan bod komen. Dit artikel geeft een inleiding over radicaal feminisme.

If not now… then when?
If not now… what then?
We all must live our lives
Always feeling
Always thinking
The moment has arrived

—Tracy Chapman

Inhoud

1. Over het woord radicaal
2. De basis

• vrouwen hebben een gemeenschappelijke sociale eigenschap
• een sociale beweging en niet enkel individuele “empowerment”
• het persoonlijke is politiek
• verzet tegen de permanente seksuele beschikbaarheid

3. Wat kan radicaal feminisme nog betekenen?
4. Wat is ons ultieme doel?
5. Kritieken op radicaal feminisme
6. Wat betekent radicaal feminisme voor mij persoonlijk?
7. Besluit

Seksisme heeft een impact op alle mensen, ook op feministes. Het is al vaker opgemerkt o.a. in commentaar op deze blog bij de tekst over patriarchaat en de tekst over onderdrukking: seksisme wordt door iedereen in stand gehouden, ook vrouwen, ook feministes. We kunnen ons best doen maar we kunnen ons nooit volledig vrijmaken van dit onderdrukkende systeem. Seksisme wordt geïnternaliseerd: wij leren onszelf – onze kennis, onze lichamen – en andere vrouwen als minder waard zien, en dat is een van de redenen waarom vrouwen zo vaak onzeker zijn, eetstoornissen of depressies hebben, aan automutilatie doen…

Radicaal feminisme is een poging tot een feminisme dat niet verwaterd is [1], een feminisme dat zo min mogelijk verpest is door het systeem van seksisme waarin wij leven en zoveel mogelijk gebouwd is op de realiteit van vrouwen in deze wereld: onze ervaringen, onze levens, onze manier van kijken, het geweld dat wij moeten verduren.

Radicaal feministische theorie kan onze ervaringen helpen begrijpen, ons tot inzichten leiden en tot nieuwe manieren om ons te verzetten tegen seksisme. Theorie en praktijk beïnvloeden elkaar en die wisselwerking helpt ons om betere feministes te worden.

1. Over het woord radicaal

"Mona Lisa #554?" (c) Julia Rice

Voor sommige mensen heeft het woord radicaal een negatieve connotatie. Dat  zie ik heel anders. De media gooien graag met woorden als radicaal en extreem om groepen te criminaliseren die niet passen in het nette mainstream plaatje van de heersende opinie en media.

Radicaal betekent eigenlijk een aantal dingen die heel positief kunnen zijn, het wil bijvoorbeeld zeggen: radicaal afwijken van de heersende mening. Wij willen namelijk seksisme bestrijden, daarvoor kijken we wat de echte problemen zijn, en dan zeggen we dat ook en proberen we daar iets aan te doen. We kijken niet eerst naar wat nog acceptabel is, hoe we het best op tv gaan komen, hoe we nog “populair en sexy en toch een beetje progressief” kunnen zijn. Omdat de wereld doordrongen is van seksisme, is elke mening die zelfs maar een beetje feministisch is direct erg afwijkend, erg radicaal.

Radicaal betekent ook: terug gaan naar de basis, naar de wortels (radix betekent wortel). Radicaal-feministes gaan kijken naar de wortels van seksisme en willen die wortels verwijderen. Wij willen de oorzaken aanpakken en niet slechts de gevolgen bestrijden. Dat is eigenlijk de basis van radicaal-feminisme en daarin verschillen we van bijvoorbeeld zogenaamd seks-radicale stromingen: die wijken misschien wel sterk af van de mainstream maar gaan niet op zoek naar de wortels van seksisme.

No Pretence: anarcha-feministes in actie (en in beeld)

Op 7 juni 2009 hebben enkele anarcha-feministes in Londen even een anarchistisch congres – Anarchist Conference 09 – overgenomen. Ze klommen op het podium, projecteerden een film en lazen een statement voor. Dit om het seksisme in de anarchistische beweging aan de kaak te stellen. Het was niet de bedoeling om het congres zelf of bepaalde anarchistische groepen aan te vallen, maar om de hele beweging wakker te schudden, te wijzen op het seksisme en acties en discussies te starten.

Het congres werd aangekondigd als:

“We make no pretence. This is a conference by and for anarchists. And by anarchists, we mean those opposed to the state, all forms of nationalism, capitalism, sexual/race/gender oppression and all forms of exploitation and domination,” Anarchist Movement Conference 09 Call Out

De film No Pretence die werd geprojecteerd, toont de verbanden tussen seksistische uitingen in de mainstream-kapitalistische maatschappij en die in de anarchistische beweging. En die vertonen nogal wat gelijkenissen (mannelijke spreekbuizen, traditionele taakverdelingen, stereotiepe rolpatronen in afbeeldingen, misogyne en antifeministische opmerkingen, etc). Kijk zelf maar:

De reacties en commentaren op de acties van de anarcha-feministes waren ook een bewijs dat dit soort van feministische kritiek hard nodig blijft. Enkele voorbeelden geplukt van de website van No Pretence:

Feministische muziek: Team Dresch en queercore

Bestaat er zoiets als feministische muziek? En waarom zijn feministes bezig met muziek? Bijvoorbeeld omdat we muziek mooi vinden, ontspannend, inspirerend, motiverend… Maar net zoals in andere vormen van (populaire) cultuur is de muziekwereld niet vrij van seksisme. Vrouwen die hun eigen bands oprichten en muziek schrijven en spelen, komen veel minder aan bod dan mannengroepen of groepen die enkel een vrouw hebben – typisch als zangeres – om een “sexy” imago te krijgen en zo meer te verkopen. Muziek gemaakt door vrouwen wordt ook steeds als “vrouwenmuziek” bestempeld – ongeacht de stijl die ze spelen -, bands die uit vrouwen bestaan worden “vrouwenbands” of “meidengroepen” genoemd – bij bands met alleen mannen wordt dit nooit gedaan, dat zijn “gewoon” muzikanten. Vrouwen en meisjes worden minder aangemoedigd om (bepaalde) instrumenten te spelen en bands op te richten. De berichtgeving over muzikantes en zangeressen in de pers is zelden seksisme-vrij en meestal wordt er commentaar over hun uiterlijk gegeven, meer zelfs dan over hun muziek of songteksten. Enzovoort.

Er zijn heel wat feministes die zelf muziek maken, in eender welk genre en met eender welke instrumenten. Feministische muziek heeft ook te maken met wat er gezegd en gespeeld wordt, en hoe. Teksten kunnen over allerlei feministische onderwerpen gaan: bijvoorbeeld over eigen ervaringen met zelfverdediging, over seksueel geweld, over vechten tegen seksisme in je omgeving, over lesbianisme, over abortus, over “sisterhood” en over het “f-woord” feminisme zelf. Veel feministische muzikantes maken harde muziek, die heel anders is dan “testosteronrock”. Platen worden wel eens in eigen beheer uitgebracht, zowel omdat dat een mooi grassroots idee is (en door het zelf te doen –DIY- behouden vrouwen de controle over hun werk), als omdat vrouwen die niet netjes binnen de mainstream afgeliktheid passen, geweigerd worden op de radio en bij grote platenmaatschappijen.

Daarom deze reeks over feministische muziek. We beginnen met de band Team Dresch en de queercore subcultuur waartoe zij gerekend kunnen worden. Volgende groepen en onderwerpen die in deze reeks (waarschijnlijk) besproken gaan worden zijn onder andere feministische platenlabels, radio, the Chicago Women’s Liberation Rock Band, L7, Bikini Kill, Ani DiFranco, foxcore en riot grrrl. Maar eerst dus Team Dresch… draai de volumeknop alvast omhoog!

Als bijna twintiger was Donna Dresch een van mijn heldinnen. Ze speelde bas en gitaar in een groep die naar haar genoemd was (ondanks dat ze er niet in zong), had een platenlabel opgericht en schreef vroeger (fan)zines. Dat wilde ik ook allemaal doen. Ze ging daarnaast als “merch lady” mee op tour met groepen zoals Bratmobile, en was ook aanwezig op een van de optredens van Bratmobile in Utrecht (Nederland) waar ik zelf naartoe ben gegaan.

Anarcha-feminisme: Waarom Anarcha + Feminisme?

Deze tekst over anarcha-feminisme is een eerste deel van een reeks over verschillende soorten feminisme op deze blog. Andere feminismes die aan bod zullen komen zijn onder andere radicaal feminisme, socialistisch feminisme, derde golf feminisme en transfeminisme.

Anarcha-feminisme kan eenvoudigweg omschreven worden als anarchistisch feminisme of feministisch anarchisme. Waarom die combinatie: anarcha + feminisme? Waarom is alleen anarchisme voor zelfverklaarde anarcha-feministes [1] niet genoeg? En waarom voldoet de term feminisme voor hen ook niet altijd? Dat zullen we dadelijk bekijken.

Zelf kwam ik eerst in contact met feminisme en later pas met anarchisme. Wat feminisme betekende was vanaf het begin al duidelijk voor me. Ik heb er nooit vooroordelen over gehad of negatieve connotaties aan verbonden. Natuurlijk is mijn kennis en affiniteit met feminisme ondertussen wel gegroeid, maar het is voor mij altijd heel logisch geweest om mezelf feministe te noemen en het feminisme als iets positiefs te zien. Bij anarchisme lag dat anders. Ik ging er van uit dat anarchisme en anarchie gelijk stond aan chaos en destructie. En daar zag ik niet echt het nut van in. Het was dan ook een beetje verwarrend toen ik zelfverklaarde anarchistes heel leuke projecten zag opstarten zoals volxkeukens, weggeefwinkels, DIY festivals en acties voor een betere wereld. Waarom noemden zij zich anarchist? In de geschiedenisles had ik immers heel andere verhalen gehoord over anarchie dan wat ik om me heen zag. Ik moest mijn ideeën over anarchisme dus heel wat bijschaven en begon me er steeds meer in te vinden.