In deze tekst kijk ik eerst naar wat definities en ga dan verder op onderdrukking, kritiek van feministes op bepaalde begrippen en de discussie over de oorzaak van het bestaan van transgenders.
Het woord transseksueel is een oud woord waar heel wat kritiek op te geven is. Het feit dat er “seksueel” in voorkomt lijkt aan te geven dat het iets te maken heeft met seksuele gevoelens voor een bepaalde groep mensen, zoals homo-, bi- of heteroseksueel. En dat is verwarrend want daar heeft het eigenlijk niets mee te maken.
Waar heeft het dan wel mee te maken? Met gender en sekse, met hoe iemand zich voelt en identificeert. Transseksualiteit kwam tot voor kort enkel zeer negatief in de media met een focus op puur fysieke aspecten, makeup, kledij, “in het verkeerde lichaam zitten”… de media zijn over transpersonen al even accuraat als wanneer ze over feminisme berichten: totaal niet, dus. Recent zien we ook in België iets positievere berichtgeving.
Het woord transgender is recenter en wordt over het algemeen als meer degelijk en minder negatief aanzien. De betekenis is uitgebreid: transgender wordt ook gebruikt als een koepelterm voor iedereen wiens genderidentiteit afwijkt van wat als “normaal” staat voorgeschreven. Langs de andere kant wordt transgender ook gebruikt als woord voor mensen die “tussen de twee voorgeschreven hokjes” vallen. Transseksualiteit wordt nog steeds gebruikt, door transseksuele mensen die het op zichzelf toepassen en niet negatief bedoelen, soms om een onderscheid te maken tussen hen en tussenin-transgenders.
Cisgender is een term die dan het tegengestelde van transgender betekent. Cisgender wil dan zeggen mensen die zich min of meer, doenbaar goed voelen in hun genderidentiteit.
Cisgender staat tot transgender zoals wit tot zwart, man tot vrouw, rijk tot arm, hetero tot homo. Er is een hiërarchie hier aanwezig. Jammer genoeg zijn transpersonen een zwaar onderdrukte groep met ontstellende cijfers van stress, depressie, angststoornissen… en met hoge cijfers voor het ondervinden van geweld, sociale uitsluiting… Transpersonen worden vaak als compleet minderwaardig behandeld, als objecten aan wie je gewoon mag voelen of persoonlijke vragen stellen (“zijn die borsten wel echt?”). Inderdaad, het lijkt op het probleem dat vrouwenlichamen als publiek eigendom beschouwd worden, maar nog net een gradatie erger…
Hoewel het doden van transpersonen niet officieel legaal is, worden wel heel veel transpersonen vermoord. De daders verzinnen vaak excuses: die persoon had mij bedrogen, het was geen “echte” man of vrouw, daarom… De vergelijking met de excuses van daders van seksueel geweld ligt wat mij betreft voor de hand – dezelfde machtsmechanismen lijken aan de basis te liggen. De daders zijn vaak bekenden, mannen die eerst een seksuele relatie hadden met een transpersoon.
Er is elk jaar een transgender remembrance day, een paar dagen voor de internationale dag tegen geweld op vrouwen. In Gent op take back the night acties brengen we beide thema’s vaak samen in één protest.
Kritiek op transgender politiek en het begrip cisgender
Maar, zul je als goeie feminist zeggen, wie voelt zich eigenlijk wél goed in haarzijn rol? Zeker niet feministes, zeker niet de meeste vrouwen. Inderdaad, een docente genderstudies uit Nederland verklaarde dat ze zich steeds meer transgender voelde gewoon al door de steeds meer dwingende schoonheidsidealen. Met de tweede feministische golf gaan liggen, werden haar klassen elk jaar haarlozer en meer opgemaakt zodat ze zich meer en meer als een soort outsider ging voelen. Dit is natuurlijk deels een humoristisch geformuleerde kritiek van de schoonheidsnorm.
Er is ook wel iets van aan: als iedereen zich slecht voelt onder opgelegde hokjes, zijn die woorden dan nog nodig? Definities van transgender en cisgender zijn gemakkelijk om als feministe te bekritiseren, maar dat wil nog niet zeggen dat het fenomeen zelf er niet is. Het is niet omdat de uitleg niet perfect is dat transgender personen niet bestaan, of geen onderdrukte groep zijn.
Verder is er hier een conflict tussen twee opvattingen: de ene vertrekt van iets (uiterlijk) waarneembaar de andere van een zelfidentificatie, een mening uit je hoofd. Transgender en transseksualiteit is iets dat eigenlijk niet met woorden uit te leggen valt. Alle pogingen van “verkeerde gender/geslacht” e.d. zijn maar hulpmiddelen om iets te beschrijven. Om te parafraseren: praten over gender is zoals dansen over architectuur…
Maar er is meer. De kritiek van een aantal radicaal-feministes op het begrip cisgender komt ook voort uit privilege: het niet willen zien dat je zelf ook deel uitmaakt van een groep van onderdrukkers, bijvoorbeeld als je wit, hetero, cisgender, gezond bent… Vrouwen zijn een onderdrukte groep, maar niet de enige. Zoiets is moeilijk om te aanvaarden, als je deel uitmaakt van een onderdrukte groep die elke dag zoveel discriminatie meemaakt, om dan nog het verwijt te krijgen dat je een deel van het probleem bent… Leuk is anders. (Zie ook Privileges en zelfkritiek)
Verder is het belangrijk op te merken dat de meeste radicaal-feministes niet zo transfoob zijn. Het is een minderheid die door allerlei haatpropaganda op het verkeerde spoor is gebracht. De laatste tijd zie ik helaas meer en meer blogs die dat soort onzin verspreiden. Het is maar waar je je energie insteekt zeker?
Er is heel wat misschien terechte kritiek over de visies die vanuit transgender hoek beschreven worden over gender als een continuüm, genderidentiteit… maar nogmaals: dit zijn hulpmiddelen om mensen aan het denken te zetten, het is geen exacte wetenschap. Met wat goeie wil is dat allemaal wel te zien, maar met kwade wil is alles slecht natuurlijk. Dit hangt ook samen met discussie over de oorzaken van het bestaan & de gevoelens van transgenders.
Op zoek naar een oorzaak
Waarom zijn er eigenlijk mensen die zich niet goed thuisvoelen in hun lichaam, die zich anders definiëren als wat de dokters hen bestempeld hebben. Stel je voor dat er daar iets biologisch aan is, moeten we dan het feministische gereedschap van sociaal-constructivisme weggooien, wat dan? Is er iets als een gender in je brein, net zoals er misschien een homogen is?
Maar de vraag naar een reden leidt tot heel wat problemen. Ik geloof persoonlijk niet dat het zo eenvoudig is, de vraag naar een homogen of transbrein vind ik zelfs ronduit beledigend.
De mainstream gedeeltes van de holebi en transbeweging is al jaren op die hamer aan het kloppen, die van de “zielige geboortes”: we kunnen er niet aan doen, we zijn zo, we zijn zo geboren, het is geen keuze, dus hebben we aanvaarding nodig van de maatschappij aub aub. Ik ben het nooit eens geweest met deze wel heel erg onderdanige “uncle tom” houding, net zoals ik altijd vragen heb gehad bij het richten van zoveel energie op het bereiken van het burgerlijk huwelijk. De mainstream holebibeweging is dan ook wel erg verburgerlijkt.
De laatste tijd zie je in België wel dat de “pride” (voorheen gay pride) uitbundig gevierd wordt, maar de basis van het-is-aangeboren zit er nog steeds in.
Maar dat is bullshit. Net als het idee dat het een 100% vrije keuze zou zijn: vandaag hetero, morgen homo, overmorgen bi. Het enige wat we echt weten is dat we niet weten wat de oorzaak is of hoe bepaalde seksuele of gendergevoelens ontstaan. Verklaringen zoals Freudiaans gezwets over geïnverteerde mannen en vrouwen kunnen, net als de zoektocht naar een gen dat voor alles verantwoordelijk is, in de vuilnisbak van de patriarchale wetenschap worden gegooid.
Dat onze maatschappij mensen ziek maakt is zeker. Dat we in hokjes geduwd worden, dat alle variatie gekneed wordt tot de voorgeschreven mannen en vrouwenrollen, dat klopt. Maar moest seksisme ophouden met bestaan, dat wil niet automatisch zeggen dat bijvoorbeeld transseksualiteit zou ophouden met bestaan. We weten het gewoon niet.
De vraag moet gesteld worden wat voor verschil het kennen van een oorzaak zou maken. Er is veel geweld op transpersonen, zowel fysiek, seksueel als psychologisch. Dat moet stoppen en daarom moeten we actie voeren. De oorzaak doet er daarvoor geen fuck toe. Idem voor werkelijke acceptatie: elke oorzaak kan zowel gebruikt als misbruikt worden. Het is een keuze dus kies dan maar iets anders en ga correctieve therapie volgen. Het is aangeboren, wel dan is het een ziekte en moeten we genetische manipulatie van foetussen gaan onderzoeken. Of zoals Jenn van xxblaze het zo mooi uitdrukt:
The question was never whether or not transsexuality, homosexuality, bisexual, heterosexuality, or anything else was “natural”. It has always been whether or not the oppression of anyone who is not heterosexual and cis-gendered is valid. This is concealed with debates over if therapy to cure homosexuals can work, or if such a thing as a gay gene exists. Honestly, anyone who is a true ally of the gay rights movement shouldn’t give a damn whether or not homosexuality is learned, innate, or filters into our brains with a diet of tainted fruit.
PS tijdens het schrijven van dit stukje herkende het nieuwe Nederlandstalige woordenboek van mijn webbrowser Firefox het woord transgender niet eens, en stelde voortdurend “transzender” voor.
Zie ook
- Building Bridges: Radical feminism and trans*
- Unchanging orientation: a point that should not be ceded
- Skirt Chasers: Why the media depicts the trans revolution in lipstich and high heels
- Transphobic tropes #1: “Really” a man/woman
- Transphobic tropes #2: Patriarchal privilege
- Transphobic tropes #3: Reifying gender
- Transphobic tropes #4: My theories are more important than your experience
Op deze blog:
- Trans*nieuws 1
- Transgender herdenkingsdag – 21 november 2009
- Overlijden
- Dagboek van een genderqueer feminist – dagboek deel 1
- Monokini my ass – dagboek deel 2
- Meisjes en jongens leren nog steeds seksistisch te zijn – dagboek deel 3
- Macho – dagboek deel 4
- Racistische westerse mannen en queer oosterse vrouwen – dagboek deel 5
- Opgepast een psychiater – dagboek deel 6
De Tweede Sekse Voorbij 
15 augustus, 2013 at 12:44 pm
Proficiat met je verhelderende uiteenzetting. Ik mis echter het begrip ‘androgynie’.
15 augustus, 2013 at 1:00 pm
Merci. Hmm, voer voor een vervolgje over genderidentiteit dan 🙂 Hoewel dat ik niet altijd uit mijn woorden geraak daarover.
17 augustus, 2013 at 5:09 pm
Ik las deze post gisteravond en wilde er nog even op reageren, namelijk op dit stukje:
”..Waarom zijn er eigenlijk mensen die zich niet goed thuis voelen in hun lichaam, die zich anders definiëren als wat de dokters hen bestempeld hebben…”
Zelf heb ik een lichamelijke beperking, aan de linkerkant van mijn lichaam heb ik een lichte vorm van spasme. Voor de puberteit heb ik van deze beperking nooit echt last gehad. In de puberteit dacht en praatte ik er eigenlijk nooit over, maar als ik er over moest of kon praten, dan bracht dat bij mij wel wat emoties teweeg; een teken dat ik er met mezelf nog niet helemaal lekker bij voelde. Dokters heb ik mijn leven lang gekend en ik weet niet of dat zelf mijn eigen leven heeft beïnvloed; ik heb eigenlijk geen flauw idee.
De dokters in het ziekenhuis zeiden dat ik deze beperking mijn hele leven zou behouden, maar wat gebeurde er? mijn lichaam herstelt zichzelf! Terwijl deze dokters uitgebreid onderzoek deden naar mijn beperking, de beperking hadden vast gesteld. De dokters vonden me uniek, hadden geen weet van wat er precies met mij gebeurde. Het herstel proces is nog steeds aan de gang trouwens, in september ga ik naar een neuroloog om te kijken waar deze impulsen in mijn hersenen vandaan komen.
Door mijn beperking heb ik mij altijd, onbewust anders gevoeld dan de mensen om mij heen zonder beperking, die soepeler konden bewegen dan mijzelf. Ik denk er nooit over na, maar als ik mijzelf hoor praten over mijn herstel proces wanneer ik zeg: ”Nu wordt ik eindelijk zoals een normaal iemand.” Tja, dat steekt toch wel een beetje.
9 juni, 2016 at 3:26 pm
Een klein leuk vraagje.
Ik vind de termen cis en trans altijd een beetje verwarrend, wie is Cis, wie is trans ?
Stel dat je een man bent ( biologisch dan ) en daar geen moeite mee hebt, althans dat je geen moeite hebt met je biologische situatie. Stel dat je vervolgens heteroseksueel bent, maar je toch niet Cis voelt. Kan dit ? Stel dat je met je gender identiteit, qua biologische conditie content bent, maar de duizenden rolpatronen en ongeschreven regels vervreemdend vind. Niet zozeer omtrent uiterlijk, of kleding, maar meer de sociale regels. Dat wat gendered mannen en vrouwen van je verwachten, hoe hetero seksuele kringen geheel gendered zijn, waar mannen mans en serieus zijn en vrouwen speels en zogenaamd dom en hoe die zogenaamd malle vrouwen dan vallen voor die serieuze, interessante mannen. Die constructen maken me kotsmisselijk en toch ben ik hetero seksueel. Het is best vreemd, als je niet Cis bent, maar ook niet trans. Dat je niets hebt met mensen van je eigen geslacht en je ook niet aangetrokken voelt tot mensen met een gemixt geslacht, dat je geen affiniteit hebt met pride walks, de gay scene, de bi scene, de trans scene,maar dat de hetero terreur wereld je ook misselijk maakt. Wat dan, is daar een term voor ? Mensen die hetero zijn,maar zouden willen dat ze het niet waren, omdat ze het hele hetero wereldje zo walgelijk vinden. Zo walgelijk, dat het bijna al walgelijk is om het uit te spreken, om het over je lippen te krijgen.
Andersom zou het ook kunnen. Een vrouw die zich content voelt met haar biologische conditie, niet op vrouwen valt, alleen op mannen, maar een inherente walging heeft voor alles dat hetero is, althans alles dat met hetero zijn samenhangt in deze wereld, in dit tijdsbestek, in deze cultuur. De zogenaamde dates, het imponeer gedrag, de lege gesprekken, de vrouwen die voor het mannetjesgedrag vallen, het alcoholisme, de halve mensen, met de voorgekauwde levens kortom de hele beerput van het hetero zijn.
Ik las laatst een boekje over queering hetero seksuality, dat vond ik wel een interessante term, hetero zijn, maar alleen op biologisch gebied dan, op het meest primaire gebied dan. Zodra de macho elementen, de bezitterige elementen de kop op doen, op dat moment perverteert het, is de vrije wil eruit en is het niets meer dan voorgeprogrammeerde, primitieve stuiptrekkingen, van een omhooggevallen primaat, die men mensheid noemt.
Sorry voor dit lange lulverhaal, ik probeer hierin alleen iets te vragen, ik probeer geen mening op te leggen. Jullie hebben mij al dingen geleerd via jullie blog en daar ben ik heel dankbaar voor !
Conan, de barbaar
10 juni, 2016 at 7:27 pm
Dat soort mensen, die zich “biologisch” content voelen om het heel simpel te stellen, maar vragen hebben of zich slecht voelen bij die opgelegde rollen, dat zijn misschien gewoon feministen 🙂
12 juni, 2016 at 1:14 am
Bedankt voor de reactie en het plaatsen van mijn stukje.
Ik heb mezelf nooit als feminist gezien, misschien mede ook doordat die term zo’n slechte connotatie heeft. Het is dan toch geïnternaliseerd, dat taboe omtrent feminisme.
Maar dat neemt nog niet weg dat sommige mensen in conflict komen met de heersende normen. Normen waarvan ik aanvankelijk ook dacht dat ze evolutionair verankerd lagen in onze genen en dat het gevoel van vervreemding gewoon met een eigen lafheid, een eigen onvermogen te maken had. Het twijfelen is je masculiniteit ontkennen en dus je eigen evolutionaire positie ontkennen, dat is in moeilijke bewoordingen ongeveer hoe op feminisme gerespondeerd word, als je het als man aanhangt. Je ontkent je eigen mannelijkheid, of je gebruikt het, om in de smaak te vallen.
Aangezien de cultuur die haaks staat op het patriarchaat ook vaak bestaat uit mensen die bi, homo, lesbisch, pan, of iets in die richting zijn, is het voor mensen die gewoon hardcore hetero zijn nog vreemder. Zij vallen tussen wal en schip, ze horen niet bij de queer mensen, maar ze horen ook niet bij de standaard hetero wereld, die enorm groot is, aangezien 90 procent van de mensen dit is en een cultuur die dus enorm door de status quo gebrandmerkt is. Als je hetero bent, maar vragen gaat stellen, kritisch word over bepaalde uitspraken, bepaalt gedrag, dat je als respectloos en verwerpelijk ziet, dan is daar in hetero land eigenlijk geen plek voor. Daar kan je echt niet aankomen met je feministische kritieken, want dat is nog altijd een enorm taboe, dan ben je een feminazi, een moraalridder, een hypocriete aansteller etc.
De hetero mensen die ik ken, en die vraagtekens bij heteroland zetten, doen dit stiekem. Ik zelf doe dit ook stiekem. Hetero’s houden het voor zichzelf, ze delen het niet met andere.
Iets om je aan te spiegelen als je opgroeit is er ook niet. Er is geen woord voor een feministische hetero seksueel. Als hetero seksueel eet je knak worsten en doe je aan hoerenlopen, zo niet, dan ben je homo. Er is geen kader aan gedragingen, uitingen, patronen van hetero’s, die heel erg hetero zijn, maar ook feminist. Zoiets bestaat bijna niet. Daarom zijn hetero’s, als ze kritisch worden, op hun eigen introspectieve manier kritisch.
Uiteindelijk hoopt men dan meer content te raken met de eigen seksualiteit, het eigen lichaam, het eigen leven, de eigen keuzes en dat is veel moeilijker dan het lijkt, want we zijn allemaal gesocialiseerd, we zijn allemaal gemoduleerd en bevooroordeeld.