Je wil meer weten over feminisme, maar hoe begin je daar aan? Hoe weet je welk boek tijdverspilling is en welk boek nieuwe inzichten zal brengen? Welk boek is goed als cadeau? Met deze lijst kan je alvast niet missen: parels, ruwe diamanten en boeken wiens woorden direct in je ziel branden.
1. Feminist Theory: From Margin to Center – bell hooks
Als je ooit maar één boek over feminisme leest, lees dan dit. Toegankelijk genoeg, vlot leesbaar, maar het bespreekt heel wat onderwerpen met een diepgang die je niet terugvindt in veel andere feministische boeken. Geschreven door bell hooks, een revolutionaire zwarte feministe die aandacht heeft voor de unieke manieren waarop racisme, seksisme en klasse in elkaar grijpen. Je kan beter dit boek lezen dan Feminism is for Everybody, ook van bell hooks en recenter maar een stuk korter – je mist heel wat interessants dat precies van dit boek zo’n tijdloze klassieker maakt.
Ik ben grote fan omdat ik graag mensen lees die zo direct naar de kern van de zaak gaan zonder zich te veel zorgen te maken over of ze wel goed gaan overkomen bij de meer burgerlijke feministes. De manier waarop ze zich ergert aan de verwatering van feminisme is erg herkenbaar en haar pogingen om met respect voor verschillen toch een gemeenschappelijke basis te creëren zijn geweldig. Lezen!
2. The Politics of Reality: essays in feminist theory – Marilyn Frye
Dit dunne en fantastisch geschreven boek bevat een collectie essays van filosofe Marilyn Frye. Haar teksten over Oppression en Sexism zijn vlot leesbare en goed uitgedachte klassiekers – de basis die hier gelegd wordt is beknopt, helder en geweldig. Het is daarom extra frustrerend dat de meeste hedendaagse teksten over feminisme bijlange niet het niveau van dit werk uit 1983 halen.
Enkele van de metaforen die ze gebruikt over onderdrukking als een vogelkooi en een wereld ingedeeld op basis van type schaamhaar, zijn zowel grappig als leerrijk. Haar opmerkingen over drag en performantie van gender en heteroseksualiteit zijn precisietreffers, jaren voor Judith Butlers Gender Trouble deze ideeën herkauwde. Enkele essays uit deze bundel zijn nogal controversieel – de precieze aard van het patriarchaat, de rol van homomannen, het nut van separatisme… Heel wat voer voor discussie.
3. Whipping Girl – Julia Serano
Whipping Girl – denk “zondebok”, niet “upperclass bdsm verhaal” – is een goede aanzet voor een transfeminisme. Transseksuele personen en hun onderdrukking zijn een al te vaak genegeerd “kruispunt” in feministische kringen – de feministische beweging, zowel liberale als radicale delen, zijn allemaal nogal transfoob. De ene al wat explicieter dan de andere, maar het zit toch overal. Julia Serano schrijft leuk en met veel inzicht. Ze gaat in tegen de vooroordelen, legt allerlei onzin bloot en bespreekt de mechanismen van deze vorm van seksisme.
Eén hoofdstuk van het boek waarin ze allerlei definities uitwerkt is wat droger, maar het moet eens gebeuren en er zijn weinig andere werken die een poging doen om een transfeminisme op te bouwen. Nu al een klassieker, die erg nodig is om het gezeur en de vooroordelen een halt toe te roepen.
Ik merk tegenwoordig weer een opleving van transhatende blogs van zogenaamd radicale feministes en dat is een probleem – het combineren van deze stromingen is noodzakelijk voor enkele oude debatten van het feminisme te proberen oplossen of toch tenminste op een hoger niveau te tillen. Ik ben het eigenlijk niet altijd eens met Serano, ik ben nog aan het werken aan mijn eigen combinatie van radicaal, links en transfeminisme. Het blijft een moeilijke oefening.
Meer van dat? Probeer zeker ook Transgender Warriors of Transgender Liberation van Leslie Feinberg.
4. Heartbreak – Andrea Dworkin
Heartbreak is een korte autobiografie van Andrea Dworkin, een invloedrijke radicale feministe uit de tweede golf. Dit boek heeft voor mij veel betekend. Mijn vrienden hebben me gesteund toen ik naar de rechtbank ging, en elke keer als ik daar stond en geconfronteerd werd met de dader, zijn advocaat en hun vele leugens, had ik dit boek in mijn handtas zitten. Dworkin kon het, en dat hielp mij om het ook te kunnen. Andrea Dworkin stond resoluut, zonder twijfelen, aan de kant van de onderdrukten en de uitgebuiten. Aan de kant van de prostituees, arme vrouwen en vrouwen die geweld hadden meegemaakt. Daarvoor zette ze zich keihard in.
Sommige mensen haten haar – ze sprak namelijk zonder verbloemen de waarheid over de macht van mannen en het geweld dat vrouwen ondervinden. De porno-industrie was bang van haar acties en heeft dan ook miljoenen dollars uitgegeven om mensen zoals Andrea Dworkin, Gloria Steinem en Catharine MacKinnon zwart te maken en hun beweging te breken. Veel mensen die kritiek hebben, hebben haar werk trouwens niet gelezen. Enkele autoriteiten hebben beslist dat ze not done is – maar je kan zelf oordelen: al haar werk is te vinden online (zie ook de online library). Dworkin had trouwens een best positieve kijk op transpersonen, voor zover dat achteraf te oordelen valt. Ze stierf – te jong – in 2005, ze wordt gemist.
Behalve deze autobiografie zijn er nog tal van aanraders van de hand van Dworkin: Woman Hating, Letters from a War Zone, Right-Wing Women en natuurlijk Pornography: Men Possessing Women, het boek waarmee ze bekend/berucht is geworden.
5. Toward a feminist theory of the state – Catharine A. MacKinnon
Is er eigenlijk degelijke theorievorming rond feminisme, op het niveau van bijvoorbeeld marxisme en liberalisme? Dit meesterwerk van MacKinnon – waar ze achttien jaar aan heeft gewerkt – geeft het antwoord.
Kan feminisme als apart groot verhaal beschreven worden? Wat is de relatie tussen marxisme en feminisme? Is het mogelijk beide te combineren? Tot nu toe is dit het beste boek dat ik gelezen heb hierover. Wat interessant is dat de diepgang in het boek enkele debatten in feminisme netjes oplost. Hoe zit het met seksualiteit en macht? Is seksueel geweld nu seks, machtsuitoefening, wat? Hoe zit het met de relatie tussen gender/sekse en seksualiteit? Dit boek wordt door veel te weinig mensen gelezen, en dat merk je helaas in de hedendaagse beweging.
MacKinnon heeft nog verschillende fantastische boeken geschreven zoals het korte en vurige pleidooi Only Words, en de meer recente reeks artikels in Are Women Human? – met onder andere een geweldige kritiek op postmodernisme. Ook heel interessant is Women and the Politics of Class van Johanna Brenner.
6. In Our Time: Memoir of a Revolution – Susan Brownmiller
Er zijn heel wat interessante boeken over de tweede feministische golf maar dit boek is geschreven door een van de meest actieve radicale feministes van die tijd. Het verhaal van de bezetting van een vrouwentijdschrift en de oorspronkelijke pogingen tot uitsluiting van lesbiennes, en hoe lesbiennes daartegen teruggevochten hebben, zijn erg interessante verhalen.
Het blijft moeilijk om je een voorstelling te maken van hoe activisme in andere tijden/plaatsen was maar met een dergelijk boek kom je een heel eind. Een heleboel van de moeilijke discussies uit die tijd worden uitvoerig besproken: relaties met mannen, lesbianisme, de porno-oorlog, heel wat vroege blunders van de beweging… interessant. En vooral: inspirerend. Het geeft energie en moed om door te gaan 🙂 Meer van dit? Daring to be Bad van Echols is ook erg goed.
7. Sister Outsider – Audre Lorde
I find I am constantly being encouraged to pluck out some one aspect of myself and present this as the meaningful whole, eclipsing or denying the other parts of self.
Audre Lorde is niet gemakkelijk te omschrijven. Haar werk is breed en erg mooi, ze zag duidelijk de – vaak verborgen – poëzie in onze strijd en beschouwde die dan ook als noodzakelijk. In Sister Outsider staan enkele van haar beste essays. Wat ik treffend vind is dat deze radicale lesbische zwarte feministe zowel heel ontwapenend en ontroerend als stevig radicaal te werk kon gaan. Van poëzie tot een snoeiharde kritiek van bdsm, voor Audre Lorde is er geen tegenstelling. Haar uitspraken over stilte en verzet, het erotische in ons leven, het gebruik van het gereedschap van de heersers (“The master’s tools will never dismantle the master’s house”) … Fantastisch. Samen met Dworkin waarschijnlijk de meest citeerbare feministe, elke zin is prachtig.
Meer van dat? Ook I Am Your Sister is een aanrader.
We have to consciously study how to be tender with each other until it becomes a habit because what was native has been stolen from us, the love of Black women for each other.
8. Delusions of Gender – Cordelia Fine
Enorm humoristisch en wetenschappelijk onderbouwd, dit boek geeft een prima weerlegging van de neuro/genetische onzin die we vandaag overal opgelepeld krijgen.
Dit boek van Fine gaat voornamelijk over de stereotypen geassocieerd met de hersenen, hormonen, neurologie. Het boek The Myth of Mars and Venus van Deborah Cameron, ook een aanrader, gaat dan weer meer over taalgebruik.
Meer van dit? Er is ook nog de brochure Het is allemaal natuurlijk, genetisch, evolutionair van FEL. The Trouble with Nature van Roger Lancaster en Sexing the Body van Anne Fausto-Sterling zijn beide ook erg goed.
9. My Own Story – Emmeline Pankhurst
Het verhaal van een van de Britse verzetsheldinnen – Pankhurst was verantwoordelijk voor het organiseren van de vrouwenbeweging en de strijd voor stemrecht en tegen armoede.
Op zelfs de meest eenvoudige eisen van de vrouwenbeweging werd gereageerd met keiharde repressie – veel harder dan veel van de mannen die protesteerden te verduren kregen. Als reactie daarop begon de beweging langzaam te radicaliseren, en dat verhaal is boeiend, indrukwekkend en inspirerend.
Je leest over de grote mobilisaties maar ook over de hongerstakingen van opgesloten vrouwen, de harde aanpak van de politie, de ruiten die sneuvelden…
Laat je niets wijsmaken, de eerste golf was behoorlijk heftig en daarbij vergelijken zijn wij een flauwe bende met veel te weinig lef. Maar daar kan nog verandering in komen 😀
My Own Story is vrij beschikbaar dankzij de vrijwilligers van Project Gutenberg.
10. Sexual Politics – Kate Millet
Deels theorie en deels tekstkritiek, dit bekende boek uit de tweede feministische golf is nu opnieuw verkrijgbaar, met een nieuw voorwoord van Millet zelf.
In dit boek werkt de schrijfster een analyse uit van seksuele politiek. Wat is dat nu weer? Daarvoor moet je natuurlijk het boek lezen, maar kort bedoelen feministes hiermee de analyse van seksuele verhoudingen, zowel sekse als seksualiteit. Een politieke analyse wil zeggen dat er dieper wordt ingegaan op machtsverhoudingen.
Hoe zitten de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen ingeschreven in bekende literaire werken? Wat zijn de karakteristieken van de machtsverhouding tussen mannen en vrouwen? Hoe zit die dominantie/ondergeschiktheidsrelatie in elkaar? Dit is een baanbrekend werk; seksuele politiek is jammer genoeg een thema waarover niet vaak op dit niveau geschreven wordt. Maar gelukkig is er dit werk. Ook Andrea Dworkin en Catharine MacKinnon hebben hierover geschreven.
Veel leesplezier!
De Tweede Sekse Voorbij 
Geef een reactie