Wat is een zine?

Een zine is een zelfgemaakt en zelf uitgegeven magazine, stripverhaal of boekje. Je kan er vanalles in schrijven en/of tekenen – je hebt volledige inhoudelijke en vormelijke vrijheid. Meestal worden zines geruild, gratis weggegeven of aan kopiekosten verkocht. Feministische zines worden soms ook grrrlzines of femzines genoemd. Zines bestaan al vele decennia, maar vooral vanaf de jaren ’90 zijn vrouwen massaal begonnen met zines schrijven en publiceren.

Zinesters (= schrijversters van zines) moedigen hun lezeressen aan om zelf zines te maken of bijdragen op te sturen naar bestaande zines. Regelmatig vind je tips om zelf aan een zine te beginnen in deze zelfgemaakte alternatieve publicaties. Het gaat dus niet enkel om consumeren of passief lezen, maar vooral om creëren en actief bijdragen aan de zinecultuur. Dat is ook waar DIY – do it yourself – voor staat: vind je de bestaande media te commercieel, saai, rechts of seksistisch? Doe het zelf! Maak je eigen magazine!

Naast de boekjes zelf, maken of organiseren zinesters workshops (weeral om anderen aan te moedigen om zelf creatief aan de slag te gaan), tentoonstellingen, zinebeurzen en -festivals, zinebibliotheken, online archieven (met printbare zines gescand in pdf-formaat), zinedistro’s (DIY projecten om zines te distribueren en verkopen), boeken over zines, etc.

Waarom als feministe een zine maken?

Zines zijn een bruikbaar medium voor feministes omdat ze makkelijk, snel en goedkoop te maken zijn (alleen of samen met anderen), ze daarom ook telkens weer door anderen gekopieerd en verspreid kunnen worden, je je creatief kan uitleven met het maken van een zine, je je gedachtes en ervaringen met anderen kan delen en je je feministische ideeën ermee kan verspreiden. Je hebt weinig of geen technische kennis nodig (bv over het maken van een website of het layouten van een professionele publicatie), je hebt zelfs geen computer nodig (hoewel je er wel gebruik van kan maken). Bovendien, omdat zines zelfgemaakte papieren boekjes zijn, zijn ze veel aangenamer om in te lezen dan teksten op een computerscherm. Ook appreciëren lezeressen de creativiteit en persoonlijkheid die zines uitstralen. Het is minder een massamedium (hoewel ze wel in grote oplages gekopieerd en verspreid kunnen worden) en dus wanneer je een zine in je postbus krijgt, lijkt het eerder of het een cadeautje is speciaal voor jou gemaakt.

Anders dan bijvoorbeeld een blog, is het makkelijker om een zine anoniem, op beperkte schaal en voor een bepaald publiek te publiceren. Je hebt een beter zicht op wie en hoeveel mensen het lezen – hoewel dit ook niet helemaal te controleren is – en je zal minder last hebben van spam of (online) gescheld. Daarom is het een medium waarbij je beter persoonlijke verhalen kan delen en schrijven over bijvoorbeeld seksueel misbruik, eetstoornissen, gender/seksuele identiteit en andere gevoelige onderwerpen. Ook handig om je schrijfstijl te oefenen, al schrijvend na te denken over feministische onderwerpen en feedback van andere zinesters te krijgen. Zines creëren vaak dialogen en zelfs vriendschappen en netwerken tussen zinesters. Zo kan ook de feministische beweging versterkt worden.

Hoe maak je een zine?

Nu komen we bij de uiteindelijke opzet van deze blogtekst: hoe kan je zelf een zine maken. Je bent inmiddels (uiteraard :-)) overtuigd dat zines bruikbaar zijn voor de feministische revolutie en je nieuwsgierigheid en enthousiasme is gewekt om het zelf eens te proberen. Wat heb je nodig?

  • papier

  • schaar en lijm

  • touw of nietmachine

  • pen en stift

  • potlood en gom

  • computer (optioneel)

  • printer (optioneel)

  • scanner (optioneel)

  • fototoestel (optioneel)

  • kopiemachine

In enkele eenvoudige stappen maak je een volledig uniek zine!

STAP 1: Vul de pagina’s!

Welk formaat van pagina’s kies je? Bijvoorbeeld A4-staand, A5-staand en A6-staand zijn veelvoorkomende formaten voor een zine, maar eigenlijk is alles mogelijk! Bij een A5-zine moet je enkel de bladen plooien en je hebt een boekje! A6 is een schattig zakformaat boekje, maar er is wat meer werk nodig om de pagina’s te sorteren en knippen. Op een A4 blad heb je meer ruimte voor grote afbeeldingen en tekstkolommen. Ieder formaat heeft dus voor- en nadelen.

Zodra je het formaat hebt gekozen, kan je creatief aan de slag gaan: schrijven, tekenen, fotograferen, knippen en plakken! Schrijf artikels, scheldtirades, gedichten, gedachtenkronkels, dromen, interviews of verhalen. Teken strips, cartoons, doodles of illustraties. Maak sfeerfoto’s, fotoreportages, fotoromans of kunstfoto’s. Knip en plak collages of verzin een chaotische punky layout.

STAP 2: Verzamel en geef vorm!

Nummer je pagina’s en maak een inhoudstafel. Leg je gevulde pagina’s in de juiste volgorde om je “master exemplaar” te maken. Bij een A4-zine is dit eenvoudig. Bij een A5-zine, moet je je laatste pagina naast je eerste pagina plakken op een leeg liggend A4 blad en je tweede pagina na je voorlaatste pagina (enzovoort) om het nadien te kunnen plooien tot een boekje met alle bladzijden in de juiste volgorde. Vergeet ook je cover niet! Intro’s en inhoudstafels zijn ook leuk en vermeld je contactgegevens als je graag feedback krijgt of wilt corresponderen met andere zinesters.

STAP 3: Vermenigvuldig!

Kopieer en/of print je master exemplaar in heel veel exemplaren! Hoe groter je oplage, hoe lager de prijs per stuk in kopiecentra. In het geval van A4 zines moeten je kopies geplooid worden. A6 zines moeten eerst nog geknipt en dan geplooid worden. Er zijn verschillende manieren om je pagina’s samen te houden. Je kan ze binden met touw, nieten, lijmen (als je veel pagina’s hebt, maar dit is wel erg duur), stikken met een naaimachine, vastmaken met een paperclip of gebruik maken van een elastiek. Als je je zine extra wil laten opvallen, kan je bijvoorbeeld gebruik maken van gekleurd of speciaal papier, een stempel of zeefdruk gebruiken om de cover te versieren of een foto of sticker erop plakken.

Om je zine te digitaliseren, kan je de pagina’s inscannen en er een pdf van maken (bv met het open source programma Scribus of met de Open Office versie van word). Die pdf kan dan weer geprint en gekopieerd worden. Het is doorgaans makkelijker om een pdf op een usb-stick te gaan kopiëren dan een stapeltje fragiele collages, tekeningen en schrijfsels. Zeker pagina’s met veel erop geplakt kunnen wel eens vastzitten in de kopiemachine en het is jammer als al je werk zo verprutst wordt. Als je geen scanner hebt, kan je eerst een “flat kopie” maken: 1 heel goede kopie of print van je master exemplaar die je later verder kan kopiëren.

STAP 4: Verspreid!

Enkele mogelijkheden om je zine aan de vrouw te brengen: Verkoop je zine online, contacteer een distro of ga naar een winkel die geïnteresseerd is om zines te verkopen. Geef exemplaren weg aan je vriendinnen en aan mensen die je tegenkomt op straat, op de bus of in de trein. Bied je zine te koop aan op feministische festivals of andere DIY evenementen. Ruil je zine met DIY spullen van andere creatievelingen. Doneer je zine aan bibliotheken die alternatieve publicaties verzamelen, stuur een pdf van je zine door naar online zinearchieven of maak een eigen website waar je zine te downloaden is. Er bestaan websites en mailinglists waarop je reclame kan maken of je kan een flyer maken om de publicatie je zine aan te kondigen. Soms worden er ook “zine release feestjes” georganiseerd wanneer er een nieuw zine uit is.

Misschien denk je dat zines maar een marginaal medium zijn, voor een zeer beperkt publiek, maar sommige zines hebben oplages van duizenden exemplaren per nummer. Met behulp van een combinatie van distro’s, alternatieve boekenwinkels, infostands op DIY festivals en online verkoop/downloads kan je best veel mensen bereiken. Daarnaast kunnen lezeressen je zine of zineteksten verder kopiëren, verspreiden en gebruiken (tenzij je dat niet wil: vermeld dan best je copyright wensen) in andere zines, blogs, boeken over zines, etc.

Waarop letten om je zine feministisch te maken?

  • Beelden: uiteraard geen seksistische, objectificerende, patriarchale afbeeldingen vol schoonheidsnormen, ageisme, heteroseksisme… dat vinden we al genoeg in de commerciële vrouwen- en mannenmagazines. Met een zine kan je je daar net tegen afzetten en andere beelden gebruiken.

  • Onderwerpen: alles kan! En net omdat alles mogelijk is, vind je in zines vaak eerder onconventionele thema’s en gedurfde opinies. Ook leuk om feministische onderwerpen eens te belichten net hoe jij dat wil!

  • Schrijfstijl: veel zines, vooral grrrlzines, zijn erg persoonlijk geschreven. Je hoeft die schrijfstijl niet over te nemen, maar ik denk dat het wel een verademing kan zijn om de pseudo-objectieve pseudo-neutrale schrijfstijl van de malestream media zo veel mogelijk te vermijden. Verder kan ook taalgebruik seksistisch zijn – vaak zijn we ons daar niet eens van bewust. Door nieuwe genderneutrale woorden uit te vinden of vrouwelijke termen als genderneutraal te gebruiken (zoals ik dat in deze blogtekst geprobeerd heb), wordt die “algemeen beschaafde” woordenschat in vraag gesteld en worden alternatieven uitgevonden en langzaam in gebruik genomen.

  • Feministische stemmen: laat ook andere vrouwen en feministes aan het woord komen door hen te interviewen, samen artikels te schrijven, bijdragen in beeld en tekst te vragen. Schrijf over inspirerende vrouwen. Zet interessante kunstenaressen, muzikantes, schrijfsters, activistes en andere vrouwen in de schijnwerpers. Waar de mainstream media vooral witte westerse middenklasse mannen opvoert als expertes, kunnen zines zorgen voor een meer diverse representatie en evenwicht brengen door aandacht te geven aan vrouwen en mensen van andere onderdrukte/gemarginaliseerde groepen.

PS: Binnenkort wordt er een ZINE FEST in Gent georganiseerd door FEL!

Je kan er workshops volgen over ivm zines, schrijven en alternatieve media en je kan er mee werken aan een zine! Meer nieuws volgt…

Meer lezen op deze blog:

Nuttige links:

Zines in België:

Bibliografie

  • Piepmeier, Alison. Girl Zines: Making Media, Doing Feminism. New York and London: New York University Press, 2009.

  • Triggs, Teal. Fanzines. London: Thames & Hudson, 2010.

  • Brent Bill, Biel, Joe. Make A Zine! When Words and Graphics Collide. Bloomington: Microcosm Publishing, 2008.

  • Wrekk, Alex. Stolen Sharpie Revolution: a DIY Zine Resource. Portland: Microcosm Publishing, 2005.

  • Lupton, Ellen (ed). Indie Publishing: How to Design and Produce Your Own Book. New York: Princeton Architectural Press, 2008.

  • Duncombe, Stephen. Notes from Underground Zines and the Politics of Alternative Culture. Londen en New York: Verso, 1997.

  • Spencer, Amy. DIY: The Rise of Lo-fi Culture. Londen en New York: Marion Boyars:, 2008.

  • Green, Karen, Taormino, Tristan (ed). A Girl’s Guide to Taking over the World: Writings from the Girl Zine Revolution. New York: St Martin’s Press, 1997.

  • Sonja Eismann (ed). Hot Topic: Popfeminismus Heute. Mainz: Ventil Verlag, 2008.

  • Nadine Monem (ed). Riot Grrrl: Revolution Girl Style Now. Londen: Black Dog Publishing, 2007.

  • McQuiston, Liz. Suffragettes to She-devils: Women’s Liberation and Beyond. Londen: Phaidon Press Ltd, 1997.