Dit is het eerste deel van een reeks over prostitutie op deze blog. De introductie vind je hier, een eerder artikel over Theo Heuft (een Nederlandse pooier) vind je hier en er is ook een overzicht van onze artikels hierover tot nu toe.

In dit deel ga ik in op het debat rond keuzevrijheid, agency en structuren, latere delen zullen andere aspecten van prostitutie meer in detail bekijken en meer cijfermateriaal tonen.

Om het bestaande debat kort en veel te simplistisch samen te vatten: langs de ene kant zijn er mensen die argumenteren dat we mensen moeten beschouwen als individuen, vrije wezens die zelf vrij keuzes kunnen maken en dus ook vrij kunnen kiezen voor prostitutie. In die visie is dit ook per definitie goed / aanvaardbaar want het is een keuze en we mogen keuzes niet inperken. Mensen die daar kritisch over staan die ontkennen de individuele keuzevrijheid, ontkennen de “agency” van de mensen in prostitutie, en zijn paternalistisch. Dit is een liberale visie op de werkelijkheid.

Langs de andere kant hebben we de visie dat mensen niet zomaar los van elkaar bestaan maar elkaar beïnvloeden en elkaar kunnen helpen, hinderen, veranderen. Mensen zijn nooit volledig vrij maar zijn altijd ook deels bepaald door hun omgeving, de mensen rondom hen en de structuren waarin ze leven. Binnenin het kapitalisme is er een hiërarchie waarbij de rijken meer macht hebben dan de armen, omdat we in een seksistische wereld leven hebben mannen over het algemeen meer macht en meer keuzevrijheid dan vrouwen. Zeggen dat mensen in de prostitutie daarvoor kiezen is dus kortzichtig en betekent dat we een heleboel sociale krachten negeren die wel degelijk een invloed hebben. Dit is een meer linkse / feministische visie.

Beide visies lopen in de realiteit nogal in elkaar over. De meeste mensen beweren niet dat mensen 100% bepaald worden door hun omgeving, noch dat ze 100% vrij zijn.

Wiens keuzes eigenlijk?

Het debat rond prostitutie gaat heel vaak over de keuzes van prostituees – hebben zij nu wel of niet vrij gekozen voor prostitutie. Dat zorgt voor een nogal beperkt debat, bovendien denk ik dat die discussie er een stuk minder toe doet dan mensen denken.

Pooiers maken een keuze. Zij kiezen ervoor vrouwen te (laten) misbruiken voor hun streven naar winst. Zij kiezen ervoor samen te werken met vrouwenhandelaars of zelf prooien te zoeken. Zij bereiden vrouwen voor op prostitutie, praten op hen in, bedreigen hen, verkrachten hen, maken hen geestelijk kapot, proberen hen afhankelijk en gebonden te houden.

Klanten maken een keuze. Zij kiezen ervoor om vrouwen als koopwaar te beschouwen, als objecten te zien, te gebruiken als producten. Zij kiezen ervoor het misbruik in de sector te negeren, niet na te denken bij de problemen, de dwang, het geweld en de mensenhandel.

Om de problemen op te lossen moeten we op een andere manier naar prostitutie gaan kijken [1] – we moeten kijken naar de effecten ook van de handelingen van de pooiers en de klanten, niet alleen een kortzichtig debat voeren over de keuze van prostituees. Op die manier zijn we ongewild heel liberaal bezig, we kijken dan alleen naar een individu en vergeten de maatschappelijke context te bestuderen.

De keuzes versus de structuren

Kunnen we nu vrij kiezen of niet? Dat lijkt me de verkeerde vraag. De vraag is in hoeverre we eigenlijk vrij zijn om te kiezen. De meeste mensen geloven graag dat ze vrij zijn, dat de meningen en gevoelens die ze hebben helemaal van henzelf zijn, maar dat mensen iets graag geloven wil nog niet zeggen dat het waar is.

De economische/sociale/politieke structuren waarin wij leven hebben effect op ons, of we dat nu willen of niet. Je kan jezelf niet zomaar vrij denken. Sommige van die structuren beperken je keuzevrijheid en bewegingsvrijheid, andere – zoals de seksistische media – doen ons geloven dat we minder keuze hebben. Beide soorten moeten aangevallen worden om een echte feministische wereld te bekomen.

Vrouwen komen veel vaker dan mannen terecht in armoede. Vrouwen hebben heel vaak minder keuze in wat ze moeten doen om te overleven dan mannen. Hetzelfde kan gezegd worden over niet-witte mannen, mensen uit bepaalde sociaaleconomische groepen, etc.

De keuzes van prostituees

Natuurlijk “kiezen” mensen soms voor prostitutie. Dat is nogal logisch: als je van bepaalde groepen van de wereldbevolking hun keuzes inperkt en hun identiteiten kneedt en hen ondergeschikt maakt via allerlei vormen van onderdrukking – ja, dan zullen heel wat vrouwen de keuze maken om in de prostitutie te stappen. Of ze die keuze ook zouden maken in een wereld waarin er geen economische noodzaak of dwang zou zijn, een wereld waarin vrouwen niet als minder behandeld worden en daardoor vaak minder keuzes hebben in het werk dat ze kunnen doen, dat is iets anders.

Ja, maar niemand kan vrij kiezen, zeggen mensen wel eens. En dat klopt, maar er is nog wel een verschil en dat verschil is belangrijk denk ik. Als je beste keuze is om je te laten gebruiken door onbekende mannen, jezelf te moeten dissociëren van je realiteit en je lichaam, pijn oplopen, geweld en verkrachting riskeren, is het duidelijk dat er iets mis is. Dat mensen hun leven zo ingeperkt wordt dat ze een dergelijke keuze moeten maken is niet acceptabel. Ik vind dit dan ook geen keuze – er zijn teveel structuren die inwerken, er is teveel macht dat meespeelt. En gezien het zo ver is van een echt vrije keuze uit allerlei niet-beschadigende opties, is het een vorm van dwang. Soms letterlijk, bedreiging met geweld en effectief geweld. Soms door een jeugd met incest, door een verleden van seksueel geweld, door psychische stoornissen of andere aspecten van mensen die genadeloos worden uitgebuit door pooiers. Soms door geldgebrek, valse beloftes, leugens. In een seksistische wereld spelen allerlei mechanismes mee waardoor vrouwen vaker terechtkomen in prostitutie – dat is geen toeval, het is niet zomaar een som van individuele keuzes.

Mensen die zwetsen over vrije keuze vergeten wel eens dat de meeste prostituees (92-95% al naargelang de studie) eigenlijk geen prostituee willen zijn, dat prostituees een sterftecijfer hebben dat tweehonderd (200!) keer hoger ligt dan van andere vrouwen van dezelfde leeftijd en (zogenaamd) ras [2], dat de overgrote meerderheid van prostituees fysiek geweld en/of verkrachting ondervinden door de klanten [3], dat bijna alle prostituees zware trauma’s, post-traumatische stress-stoornissen en andere geestelijke problemen ondervinden [4], ook nadat ze eraan zijn kunnen ontsnappen, dat de meeste prostituees minderjarig zijn als ze beginnen…

Prostitutie is een structureel probleem

Prostitutie is geen zaak van vrije individuen die iets verkopen en andere individuen die iets kopen. Prostitutie is een sociaal probleem, een fenomeen veroorzaakt zowel door de economische structuren in onze wereld, die een groot deel van de wereldbevolking in armoede dompelen, als de patriarchale structuren die vrouwen nog armer houden dan mannen en hen bestempelen als een seksklasse.

Prostitutie is een fenomeen waarin twee onderdrukkingen op een unieke manier samenkomen: economische onderdrukking, die de meeste mensen binnenin het kapitalistische systeem ondervinden, en onderdrukking op basis van sekse / seksualiteit, die vrouwen treft [5]. Het is geen toeval dat het overwegend vrouwen zijn die in de prostitutie terechtkomen en dat de mannen die te vinden zijn in de prostitutie zijn vaak uit lagere sociale klassen of andere zwakke posities komen.

Omdat de overgrote meerderheid van prostituees vrouwen zijn, is een specifiek feministische analyse nodig; prostitutie is een symptoom van de scheve machtsverhouding tussen vrouwen en mannen in onze samenleving. Tezelfdertijd is prostitutie niet alleen een symptoom dat wel zal verdwijnen als armoede e.a problemen worden aangepakt, het is zelf ook een structuur die mee de onderdrukking van vrouwen in stand houdt. Het bestaan van prostitutie geeft een signaal dat het acceptabel is dat vrouwen worden verhandeld, opgesloten, gebruikt  en mishandeld.

Noten

[1] S. M. Berg, 2008. Paradigm shifts and paying for sex. The Portland Alliance. Beschikbaar online: http://www.genderberg.com/phpNuke/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=61

[2] John J. Potterat, Devon D. Brewer, Stephen Q. Muth1, Richard B. Rothenberg3, Donald E. Woodhouse, John B. Muth, Heather K. Stite1, and Stuart Brody, “Mortality in a Long-term Open Cohort of Prostitute Women,” Am J Epidemiol 159:778–785, 2004.

[3]  Fact Sheet – Domestic Sex Trafficking and Prostitution in the United States, http://www.uri.edu/artsci/wms/hughes/dom_sex_traff.doc

[4] Prostitution & Trafficking in Nine Countries: An Update on Violence and Post-Traumatic Stress Disorder. Farley, M., Cotton, A., Lynne, J., Zumbeck, S., Spiwak, F., Reyes, M.E., Alvarez , D., Sezgin, U. 2003. Online beschikbaar op http://www.prostitutionresearch.com/pdf/Prostitutionin9Countries.pdf (last accessed April 26th, 2011); en
Zimmerman, C., et al. (2006). Stolen Smiles. The physical and psychological health consequences of women and adolescents Trafficked in Europe. The London School of Hygiene and Tropical Medicine. London 2006.

[5] Catharine A. MacKinnon, 1989. Toward a feminist theory of the state. Harvard University Press.