Op deze blog is al eerder geschreven over onderdrukking en kruispuntdenken. Om samen te vatten: onderdrukking is niet enkel een gevoel maar ook een systeem dat ons naar beneden houdt, onze keuzemogelijkheden beperkt en onze realiteit kneedt naar het model van de onderdrukkers. Er zijn verschillende vormen van onderdrukking die elkaar versterken. Telkens bij een dergelijke relatie is er een onderdrukte groep (vrouwen, zwarten, transgenders, personen met een handicap, mensen uit lagere sociaal-economische groepen, ouderen) en een groep die profiteert van die onderdrukking: mannen, blanken, cisgendered[1] personen, mensen uit hogere klassen, enzoverder. De mensen die aan de bovenkant van onderdrukkingsrelaties staan hebben allerlei voordelen en privileges die de mensen aan de onderkant van die relaties niet hebben.

Dat wil zeggen dat bijna alle mensen op een aantal vlakken behoren tot geprivilegieerde posities, en op een aantal andere vlakken juist tot onderdrukte posities. Feminisme, zoals door sommigen zoals bell hooks gedefinieerd, is de beweging om een einde te maken aan alle vormen van dominantie: al die relaties van onderdrukker-onderdrukte moeten eraan om een werkelijk vrije, egalitaire wereld te creëren. Vrijheden en rechten moeten door iedereen gedeeld worden, anders zijn ze gewoon een vorm van privileges.

Door een dergelijke visie wordt een aantal zaken duidelijk: wat ons allemaal bindt is niet een gemeenschappelijke identiteit of seksualiteit of expressie, maar het feit dat we een gemeenschappelijke vijand hebben: die systemen van onderdrukking, waar we samen tegen kunnen vechten:

The fate of every individual woman—no matter what her politics, character, values, qualities—is tied to the fate of all women whether she likes it or not.
—Andrea Dworkin

What unites us is not a common sexuality or experiences or identities or self-expression. It’s that we’re up against a common enemy.
—Leslie Feinberg, Transliberation

Het persoonlijke

An internet acquaintance of mine once wrote, “The first big privilege which whites, males, people in upper economic classes, the able bodied, the straight (I think one or two of those will cover most of us) can work to alleviate is the privilege to be oblivious to privilege.” This checklist is, I hope, a step towards helping men to give up the “first big privilege.”

— B. Deutsch

Hoewel we die objectief bestaande systemen van onderdrukking niet kunnen wegdenken, kunnen we wel op zijn minst proberen ons bewust te zijn van die systemen, de posities waarop we staan en de privileges die we daardoor bezitten. Dat is een eerste voorwaarde voor gemeenschappelijk te kunnen werken aan een verzetsbeweging tegen alle vormen van onderdrukking.

Het is bijna altijd het geval dat mensen die in een geprivilegieerde positie zitten, zelf blind zijn voor die privileges.

Door die systemen af te lopen kunnen we bijvoorbeeld onszelf kritisch bekijken – een belangrijke taak voor feministes en wereldverbeteraars van allerlei stromingen. Bijvoorbeeld: ikzelf ben een vrouw, eerder lesbisch, en daardoor krijg ik dus alle aspecten van die patriarchale onderdrukking en heteronormativiteit tegen mij. Langs de andere kant ben ik blank en volg ik een universitaire opleiding. Hierdoor bezit ik dan weer een heleboel privileges. Hiermee moet ik rekening houden als ik beweeg en actievoer en handel in deze wereld. Ik moet me er bewust van zijn dat ik de werkelijkheid zie door een bepaalde bril: een blanke hoogopgeleide bril bijvoorbeeld. Dat kleurt de manier waarop ik de wereld zie, ik ben geen neutrale of objectieve waarnemer.

Voorbeelden – praktisch

Om het allemaal wat duidelijker te maken ga ik wat voorbeelden geven van privileges. De volledige oorspronkelijke lijst van blanke privileges door Peggy McIntosh is te vinden op White Privilege: Unpacking the Invisible Knapsack.

Daily effects of white privilege

  • I can turn on the television or open to the front page of the paper and see people of my race widely represented.
  • I can be pretty sure that my children’s teachers and employers will tolerate them if they fit school and workplace norms; my chief worries about them do not concern others’ attitudes toward their race.
  • I can talk with my mouth full and not have people put this down to my color.
  • I can swear, or dress in second hand clothes, or not answer letters, without having people attribute these choices to the bad morals, the poverty or the illiteracy of my race.
  • I can do well in a challenging situation without being called a credit to my race.
  • I am never asked to speak for all the people of my racial group.

Op dezelfde pagina waar de voorbeelden van Peggy McIntosh staan, is ook een lijst van mannelijke privileges toegevoegd.

The Male Privilege Checklist

  1. My odds of being hired for a job, when competing against female applicants, are probably skewed in my favor. The more prestigious the job, the larger the odds are skewed.
  2. I can be confident that my co-workers won’t think I got my job because of my sex – even though that might be true.
  3. If I am never promoted, it’s not because of my sex.
  4. If I fail in my job or career, I can feel sure this won’t be seen as a black mark against my entire sex’s capabilities.
  5. The odds of my encountering sexual harassment on the job are so low as to be negligible.
  6. If I do the same task as a woman, and if the measurement is at all subjective, chances are people will think I did a better job.
  7. If I’m a teen or adult, and if I can stay out of prison, my odds of being raped are so low as to be negligible.
  8. I am not taught to fear walking alone after dark in average public spaces.
  9. If I choose not to have children, my masculinity will not be called into question.
  10. If I have children but do not provide primary care for them, my masculinity will not be called into question.

Heteroprivileges – the straight people privilege checklist

Ik schrijf er hier zelf een paar neer uit eigen ervaring, als nog mensen ideeën en voorbeelden hebben laat maar horen!

  • De seksualiteit van hetero’s wordt nooit als afwijkend, onnatuurlijk, onvolwassen of ongezond voorgesteld
  • Een heteroman en -vrouw die in het openbaar elkaar aanraken of kussen worden beschouwd als gewoon hun liefde voor elkaar te tonen, niet “uit te dagen” of “zich extreem op te stellen”
  • Heterovrouwen krijgen nooit te horen dat ze hetero zijn omdat ze geen vrouw kunnen krijgen; heteromannen krijgen nooit te horen dat ze hetero zijn omdat ze geen man kunnen krijgen
  • Heteroseksuele mensen moeten niet in stress het goede moment afwachten om tegen hun ouders, vrienden of familie te vertellen dat ze hetero zijn / een relatie hebben met iemand “van het andere geslacht”
  • Een heterokoppel kan op straat gerust met ogen dicht kussen zolang ze willen zonder bang te zijn voor geroep of geweld
  • Heterokoppels kunnen elkaar een hand geven zonder eerst een risico-inschatting te maken van de plaats waar ze zijn: welke mensen zijn er, welk uur van de dag, reputatie van de buurt; en in te schatten hoe sterk ze zich die dag voelen en of ze zin hebben/ertegen kunnen om lastig gevallen te worden
  • Heteroseksuele mensen worden niet onzichtbaar gemaakt, integendeel: haast elke film, elke serie, elk verhaal gaat over heteroseksuele romances en heteroseksueel gedrag
  • Van heteroseksuele liefde wordt geen perverse afspiegeling gemaakt voor het plezier van lesbiennes, maar omgekeerd word lesbische liefde wel tot een object gemaakt voor het plezier van heteroseksuele mannen, in zogenaamde lesbische pornografie die eigenlijk bedoeld is voor mannen
  • Aan heterokoppels wordt niet gevraagd “of ze niks missen” in hun seksleven, of “hoe ze dat dan eigenlijk doen”
  • Heterokoppels worden niet voortdurend aangesproken door mensen die hen komen vertellen dat ze daar absoluut geen problemen mee hebben en dat hun beste vriend/vriendin ook zo is

[1] Op deze blog gebruiken we cisgendered als tegengesteld aan transgendered – dat wil ruwweg zeggen het verschil tussen (a) mensen die met een bepaald geslacht geboren zijn en zich daar doenbaar ok in voelen, alle beperkingen die het patriarchaat ons oplegt in acht genomen, en (b) mensen die daar werkelijk niet mee kunnen leven en een transitie nodig hebben om zich goed te voelen, welke vormen die transitie ook aanneemt. Voor de duidelijkheid: nee, niemand voelt zich geweldig onder patriarchaat, als vrouw en/of lesbiënne kan je je natuurlijk niet perfect voelen door al die problemen/onderdrukking die je op je dak krijgt. Verder zijn deze definities nogal problematisch omdat de biologische hokjes waar de meeste mensen van uitgaan niet kloppen, er is geen biologische basis voor het bestaan van twee “binaire en tegengestelde” geslachten en het definiëren van mensen als cis- of transgendered is dan ook wandelen op bijzonder dun ijs.

Meer lezen