“The most general statement of our politics at the present time would be that we are actively committed to struggling against racial, sexual, heterosexual, and class oppression and see as our particular task the development of integrated analysis and practice based upon the fact that the major systems of oppression are interlocking.”

—A Black Feminist Statement From The Combahee River Collective (1977) [1]

In kruispuntdenken of intersectionaliteit redeneren we over verschillende vormen van onderdrukking tegelijkertijd. Die verschillende “assen” van onderdrukking snijden elkaar en versterken elkaar. Lesbische vrouwen en zwarte vrouwen ondervinden dubbele discriminatie, lesbische zwarte vrouwen krijgen drie vormen van onderdrukking te verduren,… Verschillende assen zijn o.a. discriminatie op basis van gender, seksualiteit, leeftijd, ziekte, etniciteit, klasse, en status.

Dat die verschillende onderdrukkingen elkaar versterken heeft een aantal effecten. Bijvoorbeeld, zwarte vrouwen gaan op een andere manier racisme ervaren dan zwarte mannen, gezien er seksisme bijkomt. Vaak zullen zij niet alleen racisme ervaren, waardoor ze net als zwarte mannen gediscrimineerd worden als het aankomt op scholing, huisvesting of werk; ook zullen ze de effecten van seksisme ervaren, waardoor ze ook als lustobject zonder eigen mening gaan worden gezien en zo worden behandeld. Bovendien, binnenin zwarte gemeenschappen zullen vrouwen dan ook seksisme ervaren en ook daar anders behandeld worden. Een dubbele discriminatie dus.

Gezien het feit dat racisme een probleem is dat veel vrouwen ervaren, is het een noodzakelijk onderdeel van feminisme om een anti-racistisch perspectief te integreren, iets waar dan ook door bijvoorbeeld bell hooks [2], Angela Davis en Audre Lorde vaak voor gepleit is.

We kunnen dat kruispuntdenken niet wiskundig toepassen. Het is niet zo dat lesbische vrouwen precies twee keer zo hard worden gediscrimineerd als heteroseksuele vrouwen, zwarte lesbische vrouwen dan drie keer zo hard, enzoverder. Er worden geen punten uitgedeeld. Wat wel interessant is, is dat onderzoek inderdaad aantoont dat er hevigere problemen ontstaan naarmate er meer lijnen van onderdrukking elkaar kruisen. Bijvoorbeeld: zelfmoordcijfers van lesbische vrouwen liggen nog hoger dan die van heteroseksuele vrouwen of homoseksuele mannen. Analoog voor cijfers van depressies of middelenmisbruik.

In de praktijk hanteren de meeste hedendaagse feministes een breed perspectief met aandacht voor alle vormen van onderdrukking, maar dat is eigenlijk altijd al zo geweest. Feministes zijn zeer actief geweest in de strijd tegen slavernij, de strijd voor stemrecht en veel andere vormen van onderdrukking. De combinatie daarvan heeft wel eens problemen, soms ontstaat er een soort competitie rond onderdrukking – wiens rechten zijn het belangrijkste, kunnen we niet voor die rechten strijden en de andere (tijdelijk) negeren? Enkele pijnlijke voorbeelden uit het verleden:

  • Lucretia Mott en Elizabeth Cady Stanton, die naar Engeland gingen voor de Anti-slavernij conventie (1840) werden door de conventie verboden te spreken omdat ze vrouwen waren. Hun frustraties leidden tot de eerste Vrouwenrechten Conventie in Seneca Falls (1848). [3]
  • Na de Amerikaanse Burgeroorlog (1860 – 1865) splitste de beweging voor abolitionisme en stemrecht. De ene groep steunde het vijftiende amendement dat zwarte mannen stemrecht gaf, de andere groep was tegen omdat er geen stemrecht aan vrouwen werd gegeven. [3]

Dit zijn voorbeelden van lang geleden, maar feministes horen vandaag nog steeds die kritiek: we zouden “de beweging ” (welke dan ook) verdelen, de ware strijd belemmeren, teveel met onszelf bezig zijn. Pijnlijke en grove beschuldigingen in het licht van alle geweld en uitsluiting dat vrouwen nog elke dag ondervinden, en een teken van de privileges die mannen maar al te vaak als normaal aannemen…

Meer lezen

Update: oorspronkelijk verwezen we hier naar enkele andere websites, die zijn ondertussen opgehouden met bestaan. De verwijzing naar het interview met Samira Azabar is nieuw, en de verwijzing naar het combahee river collective statement is geüpdatet. Verder is de tekst ongewijzigd gebleven.

Voetnoten

[1] A Black Feminist Statement From The Combahee River Collective. 1977. Online: http://circuitous.org/scraps/combahee.html

[2] Feminist Theory: From Margin to Center. bell hooks. 1984.

[3] Introducing Feminism. Susan Alice Watkins, Marisa Rueda, Marta Rodriguez. 1992.